Doświadczalnia

Oszczędność energii w miastach nie musi oznaczać ciemnych ulic po zmroku. Z pomocą mogą przyjść nam organizmy zdolne do bioluminescencji, czyli wytwarzania światła. Są wśród nich bakterie, okrzemki, glony, grzyby.  Francuski startup Glowee pracuje nad rozwiązaniami do oświetlania witryn sklepowych, bazującymi na bioluminescencyjnych bakteriach z gatunku Alivibrio fisherii. W laboratoriach TPA w Polsce opracowano świecące w ciemności ścieżki rowerowe, oparte na zjawisku fosforescencji. W dobie kryzysu energetycznego, warto skorzystać z bezpłatnych darów natury. Odwiedzając specjalnie wyciemniony pawilon na Przemianach, poznamy bioluminescencyjne organizmy oraz fenomen zimnego świecenia. Zobaczymy także materiały akumulujące energię w ciągu dnia, by świecić nocą.  

Nad wodą jest chłodniej, a w centrum – najcieplej. To czuje każdy mieszkaniec miasta. Czy nasze odczucia mają potwierdzenie naukowe? Spacerując latem po Warszawie, zdarzało nam się zabierać ze sobą kamerę termowizyjną. Różnice temperatur między betonowymi budynkami, a fasadami pokrytymi roślinnością przekraczały nawet 10 stopni! 

Specjalnie na Festiwal przygotowana została makieta miasta, wykonana z różnych materiałów. Niektóre z nich akumulują i oddają ciepło, inne – nie.  Obejrzymy makietę przez kamerę termowizyjną i poeksperymentujemy z różnymi materiałami budowlanymi. Sprawdzimy, które z nich najlepiej wykorzystywać w miejskiej przestrzeni. 

Śluzowce to jedne z najbardziej tajemniczych organizmów naszych czasów. Mają cechy zarówno grzybów, jak i zwierząt. Potrafią się poruszać. Są w stanie przetrwać niekorzystne warunki zamieniając się w formę przetrwalnikową, tzw. sklerotium. Wyglądają wtedy jak zasuszony kawałek liścia, który w odpowiednich warunków ożywa. Niepozorny śluzowiec Physarum polycephalum potrafi rozwiązywać wiele problemów współczesnych miast, zwłaszcza tych związanych z transportem. Zdany na siebie, zawsze wybierze najkrótszą i najlepszą drogę do celu. Przygotowaliśmy kilka makiet najczęściej przemierzanych skrzyżowań w Warszawie i udostępniliśmy je śluzowcowi. Czy wybrał inne trasy niż specjaliści od transportu miejskiego?   

Mrówki, pszczoły, trzmiele czy termity podobnie jak ludzie tworzą społeczeństwa. Ich strategie przetrwania i zwyczaje inspirują i są przedmiotem badań naukowych. Mrówki grzybiarki to pierwsze na świecie rolniczki, których życie podporządkowane jest uprawie grzyba. Mniej egzotyczne hurtnice zwyczajne hodują mszyce, ponieważ produkowana przez te owady spadź jest ich przysmakiem. Skąd biorą się mszyce na płatkach kwiatów? Tak, zanoszą je tam mrówki. Podczas Festiwalu przyjrzymy się owadom społecznym (także w dużym powiększeniu, bod binokularem) i poznamy ich zwyczaje.

Najlepsze pomidory? Od sąsiada z działki. Jabłka? Tylko z jabłoni, którą zasadziła babcia. Najpiękniejsze róże? Te z ogródka mamy. Wszyscy mamy takie smaki i aromaty, które uznajemy za jedyne i niepowtarzalne. Chcemy, by nigdy się nie zmieniały i towarzyszyły nam do końca życia. A może dłużej? Nauczymy się tworzyć własne „sejfy” pozwalające przechowywać nasiona, by potem podarować swoje ulubione produkty własnym wnukom. Przekonamy się, że banki nasion są cenniejsze niż  złoto i to dzięki nim możemy zachować odmiany, a tym samym smaki i zapachy owoców i warzyw z ogródków naszych przodków.

Czy miasto może mieć swój indywidualny, wyjątkowy mikrobiom? Przeprowadziliśmy eksperyment, w którym wzięły udział osoby mieszkające w różnych dzielnicach Warszawy. Przez kilka godzin wszyscy aktywnie korzystali z przestrzeni miejskiej w swojej okolicy. Dotykali klamek, poręczy, przedmiotów w sklepach, jeździli komunikacją zbiorową, używali różnych urządzeń ogólnodostępnych. Potem spotkali się w laboratorium i odcisnęli swoje dłonie na szalkach Petriego. Co na nich wyrosło? Sprawdźcie!

Po co nam kompost w miastach? Nawet jeśli nie mamy ogródka, kompostowanie pomaga chronić planetę. Jest ono określane mianem organicznego recyklingu. Polega na rozkładzie materii organicznej w kontrolowanej temperaturze i wilgotności, przy dostępie tlenu. Mikroorganizmy, takie jak bakterie tlenowe, nicienie, grzyby, pomagają zmieniać resztki organiczne (obierki warzyw, resztki owoców, fusy z kawy, a nawet niektóre rodzaje papieru) w nawóz organiczny. Resztki organiczne z naszych stołów po kompostowaniu stają się cennym źródłem składników odżywczych dla roślin. Kompost może być wykorzystywany jako ziemia do kwiatów doniczkowych, nawóz do ogródków działkowych, a miejski kompost jest używany do nawożenia min. miejskich rabat. Na Festiwalu zobaczymy różne rodzaje kompostu i poznamy mechanizmy jego powstawania. Rozwiejemy kilka obaw i obalimy kilka mitów.

Jak uprawiać rośliny jadalne we wnętrzach i miejskich przestrzeniach? Projekt Mikrouprawa, autorstwa kolektywu projektowego Dryf, proponuje alternatywę dla konwencjonalnych metod produkcji jedzenia i odnosi się do globalnego kryzysu związanego z żywnością. Aby wyżywić rosnącą populację ludzi, niezbędne może okazać się wykorzystanie nowych sposobów hodowli roślin: upraw hydroponicznych (bez ziemi) i wertykalnych. Dzięki takim rozwiązaniom rośliny rosną na podłożu z ziemi, żwiru, keramzytu, wełny mineralnej, filcu, żwiru, styropianu. Do życia potrzebują wody, światła, substancji mineralnych oraz powietrza. Rozpuszczając w wodzie niezbędne substancje, można z powodzeniem uprawiać praktycznie wszystkie gatunki roślin.

Dzięki skanom z tomografii komputerowej fragmentu termitiery, udało nam się stworzyć wierny wydruk 3D gniazda termitów. W dokładnie takich przestrzeniach owady te prowadzą złożone procesy adaptacyjne, pozwalające kolonii przetrwać w ekstremalnych warunkach.

Wiele roślin bardzo źle znosi ekstremalne warunki miejskie. Istnieją jednak takie, które potrafią przystosować się fizjologicznie i anatomicznie, by przetrwać w mało przyjaznej przestrzeni. Ich wybór jest przeogromny! Od drzew (np. platan klonolistny, sosna, robinia akacjowa, morwa biała) poprzez krzewy (np. tamaryszek, żarnowiec, rokitnik, oliwnik, róża pomarszczona, śliwa tarnina, śliwa ałycza) do różnorodnych roślin zielnych i traw ozdobnych. W domach i mieszkaniach warto uprawiać sukulenty – różne gatunki aloesu, gasterii, haworcji i kaktusów, a także juki i draceny, grubosze, wilczomlecze, pelargonie czy wężownice. Przyjdźcie na szybki kurs botaniki!

Czy grzyby podbiją świat wzornictwa przemysłowego? Stworzony z nich materiał jest wytrzymały, lekki, nie zawiera toksycznych substancji. Bazując na sile grzybni, tworzy sieć cienkich nitek i zachowuje się jak naturalne spoiwo. Dobierając gatunek grzybów oraz czas i temperaturę suszenia uzyskuje się wyjątkowy materiał, który staje się obojętny biologicznie i odporny na pleśnienie. Na festiwalu będzie można obejrzeć gotowe projekty i poznać technologię ich tworzenia. 

Jak pozyskać energię z wiatru w mieście? Ze względu na zróżnicowaną wysokość budynków i korytarze powietrzne, jest to skomplikowane. O-Wind to wielokierunkowa turbina wiatrowa, bezłopatkowa, pozwalająca na wykorzystywanie zarówno poziomych, jak i pionowych przepływów wiatru. Może być podłączona do sieci lub do samodzielnych baterii. Przekonajcie się, jak to działa.

W mezopotamskich opowieściach o potopie arkę opisywano jako łódź okrągłą. Jej celem było unoszenie się na wodzie, dryfowanie. Ten nowy prawzorzec stał się inspiracją do stworzenia projektów architektury, która w okresach dostatku wody dryfuje, a w okresach suszy osiada na lądzie. Obejrzyjcie efekty. 

Stworzony z naturalnych gąbek model pomagał w nawigacji podczas wycieczek badawczych, prowadzonych przez przyrodników. Teraz każdy może przyjrzeć mu się bliżej i nauczyć się rozróżniać łęgi, jezierzyska, wysięki, uroczyska, osuchy, mszary, rojsty, mokrzadła, topieliska. Gąbki wykorzystane do stworzenia modelu zostały odłowione zgodnie z tradycyjną sztuką połowu z wyspy Kalimnos, bez szkody dla ich kolonii. Projekt inicjuje dyskusję na temat miejsca i roli terenów podmokłych w ekosystemie miasta. 

Ultralekkie sieci rozwieszone nad autostradami i ulicami mogłyby akumulować energię słoneczną i jednocześnie przywracać naturalne szlaki komunikacyjne dla owadów. Zobaczcie projekt stworzony przez zespół architektów i inżynierów. Budowa przejścia dla owadów na poziomie drzew pomaga w przywróceniu bioróżnorodności na terenach zurbanizowanych. Sieć jest modułowa. Można zmieniać jej rozmiar, a struktura plastra miodu umożliwia instalację fotowoltaiki.

Mikroorganizmy zasiedlające nasze domy i ulice wpływają na zdrowie i samopoczucie, podobnie jak mikrobiom w naszym ciele. Zdjęcia dokumentują proces hodowli tzw. atraktorów, które po nałożeniu na skórę przyciągają organizmy niezauważalne gołym okiem. Aby je stworzyć, autorzy badali drożdże Saccharomyces cerevisiae. W wyniku hodowli i kojarzenia genetycznie zmodyfikowanych szczepów drożdży w laboratorium oraz opracowania specjalnych biomateriałów powstały bazujące na feromonach atraktory, przyciągające różnorodne organizmy.