Najdłuższa noc

Astronomia jest jedną z najstarszych nauk. Nocne niebo budziło zainteresowanie od starożytności. Zdarzenia, które były widoczne gołym okiem, obserwowali i odnotowywali m.in. chińscy, japońscy i arabscy astronomowie. Zapiski starożytnych obserwatorów uzupełnia współczesna nauka, co umożliwia rekonstrukcję przeszłych zdarzeń.

Jednym ze zjawisk odnotowanych w antyku jest słynna Gwiazda Betlejemska. Jeżeli założymy, że była naturalnym zjawiskiem astronomicznym, to analizując Ewangelie i inne starożytne teksty, możemy dojść do wniosku, iż była to jedna z komet skrupulatnie opisanych w chińskich kronikach. Pozwala to na dokładne datowanie pojawienia się Gwiazdy Betlejemskiej w Palestynie.

Podczas wykładu poznamy inne hipotezy wyjaśniające, co się mogło wydarzyć na zimowym niebie 2000 lat temu (koniunkcja planet, wybuch supernowej), a także dowiemy się, jak datować dzień narodzin Jezusa na podstawie Ewangelii i inny źródeł historycznych.

Prof. Marek Abramowicz – astrofizyk, specjalista w dziedzinie ogólnej teorii względności, teorii czarnych dziur. Kierował katedrą astrofizyki w Chalmers University of Technology w Göteborgu (1993–2012). Wcześniej pracował w Stanach Zjednoczonych (Stanford University, University of Texas, Austin), Wielkiej Brytanii (University of Oxford), we Włoszech (Scuola

Internazionale Superiore di Studi Avanzati, Triest), w Danii (Nordic Institute for Theoretical Physics, Kopenhaga), a także w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie. Był członkiem rady naukowej przy Międzynarodowym Ośrodku Fizyki Teoretycznej (International Centre for Theoretical Physics, ICTP) w Trieście. Posiada tytuł Old Fellow oksfordzkiego Linacre College, jest członkiem zwyczajnym Academia Europea w Salzburgu oraz doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Opawie.

W tradycji różnych ludów indoeuropejskich bardzo ważną rolę odgrywały momenty graniczne w cyklu astronomicznym. Wierzono, iż świat ludzki spotyka się wtedy ze światem pozaludzkim, dzięki czemu kontakty między żyjącymi a zmarłymi stają się szczególnie intensywne. Wiązało się z tym wiele praktyk o charakterze obrzędowym, magicznym i wróżebnym. Zwłaszcza wokół zimowego przesilenia koncentrowały się liczne działania, mające zapewnić pomyślność, płodność i dostatek w rozpoczynającym się nowym okresie. W trakcie wykładu dr hab. Piotr Grochowski wyjaśni pierwotne źródła oraz sensy tego typu wyobrażeń i praktyk. Omówi również ich późniejszą chrystianizację i to, jaki kształt przybrały w XIX-wiecznej kulturze ludowej Słowian, a także co z nich przetrwało do czasów współczesnych.

Dr hab. Piotr Grochowski – folklorysta, kulturoznawca, etnolog. Profesor w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Redaktor naczelny czasopisma „Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture”. Zajmuje się badaniem różnych aspektów kultur ludowych i folkloru tradycyjnego oraz ich współczesnych przekształceń i kontynuacji. Bada także religie pogańskie odwołujące się do wierzeń przedchrześcijańskich Słowian. Autor książek „Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach” (2009), „Straszna zbrodnia rodzonej matki. Polskie pieśni nowiniarskie na przełomie XIX i XX wieku” (2010), „Jarmark tradycji. Studia i szkice folklorystyczne” (2016), a także krytycznego wydania ustnych narracji o Holokauście „O tym nie wolno mówić… Zagłada Żydów w opowieściach wspomnieniowych ze zbiorów Dionizjusza Czubali” (2019).

Już za chwilę najdłuższa noc w roku... Słońce zajdzie o 15.25, żeby wstać po 16,5 godzinach. Dla wielu z nas może być to dzień, kiedy będziemy senni, znużeni. Nie będziemy mieć ochoty na wstanie z łóżka, a o zapale i energii do pracy będziemy mogli tylko pomarzyć. To może być trudny dzień i to nie pierwszy u progu kalendarzowej zimy. Depresja sezonowa (ang. Seasonal Affective Disorder – SAD) często nazywana jest właśnie „jesiennym smutkiem”, który nie opuszcza nas również zimą.

Jakie są objawy depresji? Po czym możemy poznać, że to nie jest zwykły gorszy dzień, tylko coś poważniejszego? Skąd się bierze depresja sezonowa i kogo najczęściej dotyka? Jak efektywnie możemy sobie z nią radzić i dlaczego fototerapia może być skuteczna? Dla chętnych krótki seans naświetlania lampą do fototerapii tuż po naszym spotkaniu.

Piotr Goc – psycholog i psychoterapeuta poznawczo-behawioralny. Założyciel Poradni Psychologicznej Strefa Myśli. Oprócz pracy terapeutycznej prowadzi również szkolenia z umiejętności psychologicznych. W psychologii szczególnie interesują go: nurty trzeciej fali terapii CBT (ang. Cognitive Behavioral Therapy), kompetencje społeczne i inteligencja emocjonalna. Członek Komitetu Dialogu Społecznego przy Krajowej Izbie Gospodarczej.

Gdy zbliżają się święta Bożego Narodzenia, coraz częściej zaczynamy mówić i myśleć o tradycji. W mniejszym lub większym stopniu dociera do nas – szczególnie w kontekście tych właśnie świąt – że tak starannie kultywowane bożonarodzeniowe zwyczaje mają swe korzenie nie tylko w wierze chrześcijańskiej. Sięgają daleko głębiej – do obrzędowości kultury przedchrześcijańskiej, do czasów gdy dawni Słowianie w czasie zimowego przesilenia obchodzili święto Godów. Święto to przypadało na czas najdłuższej nocy w roku (ok. 22 grudnia) – na cześć powoli odradzającego się dnia, a więc zwycięstwa światła nad ciemnością. Ta noc sprzyjała przywoływaniu i czczeniu pamięć zmarłych przodków, a także rozpoczynała kolejny roczny cykl agrarny.

Pozostałości słowiańskiej obrzędowości są bardzo dobrze widoczne w tradycji polskiego wigilijnego i świątecznego stołu. Śledzą je Paweł i Hanna Lisowie, którzy od lat badają kulturę kulinarną wczesnośredniowiecznych Słowian w oparciu o metodykę archeologii doświadczalnej, a także studia nad źródłami historycznymi i etnograficznymi. Podczas Wieczoru dla dorosłych 15 grudnia zabiorą Was na poszukiwanie śladów słowiańskich Godów w tradycji Bożego Narodzenia. Czekają Was multimedialna prezentacja i warsztatowe pokazy tradycyjnych surowców spożywczych z możliwością degustacji potraw charakterystycznych dla obrzędowości obu tych świąt.

Paweł Lis – archeolog, pracownik Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym, specjalizującym się w badaniach okresu wczesnego średniowiecza na ziemiach polskich. Pomysłodawca i animator utworzenia ośrodka archeologii doświadczalnej w Grodzisku Żmijowiska (oddziału kazimierskiego Muzeum), którym kieruje. W latach 2012–2015 swoim doświadczeniem dzielił się, w ramach zajęć akademickich, ze studentami Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Autor wielu publikacji poświęconych kulturze kulinarnej naszych słowiańskich przodków, w tym „Kuchni Słowian, czyli w poszukiwaniu dawnych smaków” (nagroda Prix de la Littérature Gastronomique za najlepszą książkę kulinarną 2015 r., przyznana przez Académie Internationale de la Gastronomique w Paryżu). W 2020 r. prowadził wykłady i warsztaty w ramach Akademii Kulinarnej na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie.

Hanna Lis – miłośniczka i propagatorka polskiej kuchni historycznej, od 2000 r. współpracowniczka Muzeum Nadwiślańskiego. W latach 2005–2015 animatorka projektu badawczego z zakresu archeologii doświadczalnej „Pożywienie wczesnośredniowiecznych Słowian”, realizowanego wspólnie z Katedrą Bromatologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Autorka wielu publikacji poświęconych kulturze kulinarnej naszych

słowiańskich przodków, w tym „Kuchni Słowian, czyli w poszukiwaniu dawnych smaków” (nagroda Prix de la Littérature Gastronomique za najlepszą książkę kulinarną 2015 r., przyznana przez Académie Internationale de la Gastronomique w Paryżu). W 2020 r. prowadziła wykłady i warsztaty w ramach Akademii Kulinarnej na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie.

W muzyczną podróż w czasie zabierze nas zespół Córy Mary wykonujący muzykę etniczną Słowian i Bałtów. Wysłuchamy utworów przywróconych do życia przez członków zespołu – pasjonatów archeologii muzycznej, którzy odkrywają zapomniane utwory, aranżują je i ubierają w akompaniament ludowych instrumentów. Na scenie zabrzmią pieśni związane z obrzędami cyklu rocznego. Każdy utwór odwołuje się do ludowego obrzędu, a słowa pieśni niejednokrotnie przywołują ślady obrzędowości przedchrześcijańskiej.

Córy Mary – etno-folkowy zespół muzyczny, skoncentrowany na archaicznej muzyce obrzędowej, głównie starosłowiańskiej, ale także bałtyjskiej. Specjalizuje się w archeologii muzycznej, czyli odkrywaniu dawnych pieśni, ich rekonstrukcji i rearanżacji. Tworzy go pięcioro muzyków – multiinstrumentalistów i wokalistów, a także kulturoznawców, etnografów i muzykologów. Utwory wykonują metodą wielogłosu, wykorzystując akompaniament tradycyjnych ludowych instrumentów muzycznych. Od początku istnienia zespół bierze udział w festiwalach i wydarzeniach kulturalnych w całej Polsce. W roku 2020 zespół wydał album „Księga Pieśni. Rok Obrzędowy Słowian i Bałtów”, który zawiera pieśni związane z obrzędami cyklu rocznego Słowian i Bałtów.

Zespół tworzą:

• Aleksandra Kowalczyk – wokalistka, performerka. Absolwentka kulturoznawstwa, studiowała także śpiew ludowy w Bułgarii. Założyła eksperymentalną grupę improwizacji wokalnej „Syreny”, współtworzy duet improwizacji elektrowokalnej „OM”. Współpracowała z Teatrem Węgajty oraz magazynem „Glissando”. Prowadzi warsztaty wokalne „Przędzalnia głosu”. Laureatka I miejsca w Ogólnopolskim Konkursie Muzyki Dawnej w Mrozach (w duecie wokalnym z Beatą Kowalską).
• Miłka Majczyno – skrzypaczka, wokalistka, performerka. Absolwentka kulturoznawstwa oraz szkoły muzycznej II stopnia w klasie skrzypiec w Warszawie. Współpracowała z Teatrem Węgajty oraz z Ośrodkiem Praktyk Teatralnych w Gardzienicach. Członkini grupy improwizacyjnej „Syreny”, współtworzy projekt improwizacyjny „OM” oraz objazdowy zespół muzyczny „GOPtrio”.
• Wiola Jakubiec – skrzypaczka, wokalistka, etnomuzykolożka. Absolwentka muzykologii na Uniwersytecie Wrocławskim oraz szkół muzycznych I i II stopnia. Aktualnie specjalizuje się w grze na skrzypcach oraz w muzyce jazzowej i world music na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Laureatka konkursów „Stara Tradycja”, „Mikołajki folkowe”, „Nowa tradycja” w duecie „Sekunda”.
• Çağlar Şahin – muzyk, kompozytor, twórca aranżacji. Założyciel orkiestry „Andante’s Inferno”, członek orkiestry „Heroes Orchestra”. Studiował kompozycję na wydziale muzycznym Yaşar University w Izmirze oraz na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. W Córach Mary gra na bębnie obręczowym, baglamie oraz flecie altowym. Współtworzy także kompozycje.
• Beata Kowalska – założycielka zespołu, wokalistka, kompozytorka i autorka licznych aranżacji zespołowych i solowych. Gra na bębnie obręczowym, djembe i flecie altowym. Laureatka I miejsca w Ogólnopolskim Konkursie Muzyki Dawnej w Mrozach (w duecie wokalnym z Aleksandrą Kowalczyk).

• Gdzie: Planetarium (I piętro)
• Kiedy: 19.10, 19.45, 20.20, 20.55, 21.30 | Czas: 25 min
• Liczba miejsc ograniczona: 139

Pokaz w Planetarium to rozgrywający się na żywo interaktywny spektakl, który przeniesie cię do najodleglejszych zakątków Wszechświata. Zobaczysz kosmos pełen planet, księżyców, mgławic, galaktyk i gwiezdnych konstelacji.

Uwaga! Aby wziąć udział w pokazie, należy zaopatrzyć się w wejściówkę.

• Wejściówki można odbierać przy przejściu do Planetarium (parter).
• Wejściówki na kolejny pokaz będą wydawane, gdy zacznie się pokaz bieżący.
• Początek wydawania wejściówek o następujących godzinach: 18.35, 19.10, 19.45, 20.20, 20.55.
• Decyduje kolejność zgłoszeń.

Bardzo prosimy o przychodzenie do sali projekcyjnej kilka minut przed rozpoczęciem pokazu.

• Gdzie: Teatr Wysokich Napięć (I piętro)
• Kiedy: 19.30, 20.00, 20.30, 21.00, 21.30 | Czas: 20 min
• Liczba miejsc ograniczona: 50 (wstęp zgodnie z kolejnością przybycia)

Czy zwróciliście uwagę, że wyładowaniom elektrycznym zawsze towarzyszy głośny dźwięk?! W jaki sposób przepływ elektronów może być jego źródłem?

Na pokazie spotkacie się z dwoma transformatorami Tesli. Urządzenia te zbudowane zostały w oparciu o teorię wielkiego wynalazcy. Jednak zamiast rozwiązań tradycyjnych zastosowano w nich współczesną elektronikę. Dzięki temu można wpływać na to, w jaki sposób działają i jakie dźwięki wywołuje generowane przez nie wysokie napięcie.

Zapraszamy na spotkanie z milionem woltów – milionem, który zabrzmi tak, jak mu zagramy!

Uwaga! Ze względu na możliwość zakłócenia pracy urządzeń medycznych (rozruszników serca, pomp insulinowych, aparatów słuchowych itp.) osoby używające takich urządzeń nie powinny uczestniczyć w pokazach Teatru Wysokich Napięć. Wstęp jest niewskazany także dla kobiet w ciąży oraz osób chorych na epilepsję.

• Gdzie: Teatr Robotyczny (parter)
• Kiedy: 19.15, 19.45, 20.15, 20.45, 21.15 | Czas: 20 min
• Liczba miejsc ograniczona: 50 (decyduje kolejność zgłoszeń)

Adaptacja opowiadania Stanisława Lema to pełna namiętności, humoru i przemocy opowieść o pięknej, acz przewrotnej królewnie i zakochanym w niej szlachetnym królewiczu o złotym sercu. W brawurowej interpretacji RoboThespianów trzeciej generacji.

Głosów postaciom użyczyli: Piotr Fronczewski, Tomasz Kozłowicz, Magdalena Różczka, Marian Opania, Wiktor Zborowski, Artur Dziurman.

Animacje: Szymon Felkel

• Gdzie: parter
• Kiedy: 18.45–22.00

DJ More – gra od 2002 roku. Preferuje funk, house i disco, ale doskonale czuje się też w oldschoolowej muzyce lat 60., 70. i 80. Był rezydentem w znanych warszawskich klubach: Dekada (2008–2013) oraz Tygmont (2013–2018). W 2018 r. powrócił do Dekady, gdzie działa do dziś. Współpracował z legendarnym DJ-em i dziennikarzem muzycznym Bogdanem Fabiańskim. Razem tworzyli audycję „Wieczór i Noc DJ-ów” w Radiu Dla Ciebie (2007).

• Gdzie: parter
• Kiedy: 18.45–22.00

Przetestuj lane piwa rzemieślnicze. Każdy Wieczór to inny, nowy zestaw piw – zawsze świeżych i oryginalnych, wybranych z aktualnej oferty najlepszych polskich mikrobrowarów.