15 lat temu, w 2010 roku, powstało w Warszawie miejsce, które podważyło sens tradycyjnego muzeum. W Koperniku można było wszystkiego dotknąć. Eksperymentować. Sprawdzać, co się stanie. Zadawać pytania bez obawy, że są „nie na temat”. To była rewolucja – w „muzeum” można było wreszcie działać, a nie tylko patrzeć.
Od tamtej pory Kopernik zmienia sposób myślenia o nauce i edukacji. Pokazuje, że wiedza nie jest zbiorem faktów, lecz przygodą, która zaczyna się od ciekawości! Co roku ponad milion osób – dzieci, młodzieży i dorosłych – przychodzi tu, żeby doświadczać nauki, a nie słuchać gotowych odpowiedzi. Wkrótce liczba gości przekroczy 15 milionów. To dowód zaufania, ale i potrzeby istnienia przestrzeni, w której każdy może podążać za własną ciekawością i odkrywać świat po swojemu.
Od początku jednak Kopernik chciał być nie tyle miejscem, do którego się przychodzi, ile impulsem, który uruchamia wspólne działanie. Nie budował szacownej instytucji z gablotami, lecz przestrzeń doświadczenia.
Z czasem wyszedł poza własne mury, w Polskę – do szkół, bibliotek, domów kultury, wszędzie tam, gdzie można coś przeżyć, czegoś dotknąć, coś zrozumieć. Prowadzi cztery ogólnopolskie programy edukacyjne, obejmujące wszystkie województwa i ponad 1 000 miejscowości. Wzięło w nich udział już przeszło 1,3 miliona osób: dzieci, nauczycieli, rodzin i lokalnych animatorów. Wspólnie tworzą sieć miejsc, w których uczenie się dzieje się naturalnie – przez doświadczenie, współpracę i pełne zachwytu zdziwienie.
W ramach programu Nauka dla Ciebie mobilne wystawy i planetarium docierają do najmniejszych miejscowości – szkół, bibliotek, świetlic i domów kultury. Od 2018 r. Naukobus i Planetobus przejechały tysiące kilometrów, pokazując, że nauka może zaistnieć wszędzie, gdzie są ludzie gotowi ją odkrywać i rozwijać. W ciągu 7 lat zorganizowaliśmy 1 115 wyjazdów, docierając do 384 209 osób, w tym głównie dzieci i młodzieży w niewielkich miejscowościach; dodatkowo w corocznych konkursie oraz szkole prototypowania pomocy edukacyjnych wzięło udział 31 631 osób.
Strefy Odkrywania Wyobraźni i Aktywności (SOWA) powstają w całej Polsce – w bibliotekach, muzeach, domach kultury. Samodzielne eksperymentowanie doskonale uzupełnienia tradycyjne aktywności tych placówek, wzbogacając miejscową ofertę kulturalno-edukacyjną. Każde z tych minicentrów nauki jest inna, ale wszystkie łączy jedno: samodzielne odkrywanie świata. Do końca 2025 roku będzie ich 50, a istniejące 48 odwiedziło już ponad 735 tysięcy osób.
W Klubach Młodego Odkrywcy dzieci i młodzież eksperymentują po lekcjach, ucząc się współpracy, zaufania i odwagi w zadawaniu pytań. Program działa od 2002 r., a przez Kopernika koordynowany jest od roku 2010, przy wsparciu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Przez te 15 lat uczestniczyło w nim 7 tysięcy edukatorów i ok. 70 tysięcy klubowiczów. Obecnie w Polsce jest ponad 1 000 klubów, a za granicą 360!
Dzięki programowi ESERO Polska, realizowanemu we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną od 2014 r., uczniowie i nauczyciele zgłębiają nauki ścisłe przez pryzmat eksploracji kosmosu. Przez 11 lat w aktywnościach programowych wzięło udział 90 tysięcy osób (23 tysiące nauczycieli i 67 tysięcy uczniów) w całym kraju.
Badania uczestników tych programów pokazują, że taka edukacja wzmacnia samodzielność poznawczą i umiejętność współpracy – kompetencje, które decydują o tym, jak radzimy sobie w świecie pełnym zmian.
W 2015 r. Kopernik uzyskał status jednostki naukowej. Z tej decyzji wyrósł kolejny etap działalności Centrum – Pracownia Przewrotu Kopernikańskiego, ośrodek badawczo-rozwojowy zajmujący się edukacją i komunikacją naukową. To tu powstają nowe metody dydaktyczne, prototypy eksponatów i rozwiązania, które potem trafiają do szkół i instytucji partnerskich w całej Polsce.
Po 15 latach od otwarcia Kopernik wciąż robi to samo, co na początku – zachęca do poznawania świata i do brania odpowiedzialności. Tyle, że dziś jego granice są znacznie dalej niż mury siedziby w Warszawie. To „muzeum” bez gablot i bez ścian – otwarte, ruchome, współtworzone także przez swoich odbiorców. Kopernik to już nie tylko miejsce na mapie Warszawy. To ruch na rzecz wolności poznania.
