Misja do Jowisza i jego księżyców
dr Tomasz Barciński
15.06.2023, godz. 19.00
Dlaczego znów wybieramy się do tajemniczego świata Jowisza i jego księżyców? W kwietniu tego roku swoją podróż rozpoczęła sonda kosmiczna JUICE (ESA), a w przyszłym wystartuje sonda Europa Clipper (NASA). Co wiemy o tej odległej planecie i jej naturalnych satelitach? Czego chcemy się dowiedzieć? Jak wyglądają prace nad stworzeniem sondy kosmicznej i wreszcie same badania? Na te pytania odpowie podczas najbliższego spotkania w Planetarium dr Tomasz Barciński z Centrum Badań Kosmicznych PAN.
Dr Tomasz Barciński – kierownik Laboratorium Mechatroniki i Robotyki Satelitarnej w Centrum Badań Kosmicznych PAN. Specjalizuje się w teorii sterowania i mechatronice. Kieruje zespołami inżynierskimi pracującymi nad najważniejszymi misjami kosmicznymi z udziałem Polski, w tym nad budową podróżującej właśnie do Jowisza sondy JUICE, europejskiego kosmicznego teleskopu rentgenowskiego ATHENA czy sondy Comet Interceptor mającej przechwycić kometę spoza Układu Słonecznego. Zaangażowany jest również w projekt kosmicznej śmieciarki w programie ESA ClearSpace oraz polskiego satelity obserwacyjnego Eagle Eye.
Zapraszamy na kolejne spotkania
- 6 lipca 2023, godz. 20:00 – „Copernicus - satelitarne oczy Europy" z dr Andrzej Kotarba
Poprzednie spotkania
17 maja, godz. 19.00–20.30 - wykład w języku angielskim.
Będzie możliwość pobrania słuchawek z tłumaczeniem na język polski.
To, że rozszerzanie Wszechświata przyspiesza, jest jednym z najważniejszych odkryć naukowych ostatniego ćwierćwiecza. Za przyspieszeniem tym stoi najprawdopodobniej ciemna energia. Podczas najbliższego wykładu z cyklu „Prosto z nieba” wybitny fizyk Bharat Ratra przywoła dane astronomiczne wskazujące na to, że obecnie kosmos składa się głównie z tajemniczych, niewykrytych do dzisiaj składników – ciemnej energii i ciemnej materii. Naukowiec opowie też, w jaki sposób współczesne obserwacje doprowadziły do opracowania „standardowego” modelu opisującego ewolucję Wszechświata od narodzin aż do dziś.
Bharat Ratra – wybitny profesor fizyki, specjalizujący się w kosmologii i fizyce astrocząstek. Prowadzi badania nad strukturą i ewolucją Wszechświata. Obecnie koncentruje się przede wszystkim na opracowywaniu modeli wielkoskalowych rozkładów materii i promieniowania we Wszechświecie oraz testowaniu tych modeli poprzez porównywanie przewidywań z danymi obserwacyjnymi. W 1988 roku, wraz z Jamesem Peeblesem, zaproponował pierwszy dynamiczny model ciemnej energii.
Tytuł magistra prof. Ratra obronił w Indian Institute of Technology w New Delhi, a doktorat z fizyki uzyskał na Uniwersytecie Stanforda. Staż podoktorski odbył na Uniwersytecie Princeton, w California Institute of Technology oraz Massachusetts Institute of Technology. Jest członkiem Amerykańskiego Towarzystwa Fizycznego (od 2002), Amerykańskiego Towarzystwa Postępu Naukowego (od 2005) oraz Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego (od 2023), a także członkiem-założycielem North Central Kansas Astronomical Society oraz Center for the Understanding of Origins na Uniwersytecie Stanowym w Kansas. Aktywnie angażuje się w różne działania naukowe (w tym w program National Science Foundation QuarkNet dla nauczycieli przedmiotów ścisłych w szkołach średnich m.in. w Kansas) oraz informacyjne skierowane do nauczycieli przedmiotów ścisłych, a także do całych szkół podstawowych, gimnazjów i liceów. Laureat nagród: National Science Foundation CAREER (1999), Commerce Bank Distinguished Graduate Faculty Award na Uniwersytecie Stanowym w Kansas (20212–2013), Olin Petefish Award in Basic Sciences (2017) oraz Kansas Science Communication Initiative – Science Communication Award (2020). Na koncie ma 140 publikacji naukowych, cytowanych w literaturze naukowej ponad 19 tys. razy, a także liczne wystąpienia na konferencjach i warsztatach oraz na forum krajowych laboratoriów, instytucji akademickich i publicznych na całym świecie.
6 kwietnia 2023
Dzięki rozwojowi technologicznemu, w ciągu ostatnich dekad oglądamy niebo znacznie dokładniej. Do poszukiwania obiektów w Układzie Słonecznym wykorzystuje się zaawansowane kamery fotograficzne oraz algorytmy, pozwalające na automatyczną detekcję planetoid i komet. Nie znaczy to jednak, że porzucone zostały klasyczne metody ich odkrywania. Astronomowie – amatorzy wciąż z nich z powodzeniem korzystają. Podczas wykładu z cyklu „Prosto z nieba” łowca komet i planetoid Michał Kusiak opowiedział, jak poszukiwać małych obiektów niebieskich, kiedy dysponuje się teleskopem i aparatem cyfrowym. Zaprezentował także kilka metod i podzielił się wskazówkami, które mogą usprawnić poszukiwania i skrócić drogę do sukcesu.
Michał Kusiak – łowca komet i planetoid, odkrywca 170 komet muskających Słońce na zdjęciach z sondy SOHO i STEREO. Współodkrywca komety C/2015 F2 Polonia i wielu planetoid (lata 2012-2017), z których 23 obiekty dostały swoje numery katalogowe i zostały nazwane. Jedna z planetoid nosi jego imię i nazwisko. Popularyzator astronomii, finalista Plebiscytu Popularyzator Nauki w 2015 r.
W ostatnich latach coraz częściej jesteśmy świadkami ekstremalnych zjawisk pogodowych, za które w ogromnej mierze odpowiada zmiana klimatu wywołana przez działalność człowieka. W różnych miejscach globu mamy więc do czynienia z coraz intensywniejszymi falami upałów, coraz częstszymi suszami, a także ulewnymi deszczami, powodziami, wichurami i huraganami. Podczas wykładu profesor Nauk o Ziemi Joanna Wibig opowie m.in. o tym:
- dlaczego częściej obserwujemy dzisiaj ulewy i jak to możliwe, że jednocześnie rzadziej pada deszcz;
- jakie są przyczyny rosnącego deficytu wody na świecie;
- dlaczego w cieplejszym klimacie występuje więcej wichur;
- co to są ekstrema ciepła i chłodu i jakie są ich skutki;
- jak fale upału wpływają na ludzi, środowisko (fauna i flora) oraz gospodarkę (rolnictwo, energetyka);
- jakie są prognozy na przyszłość.
Joanna Wibig – fizyk atmosfery, profesor Nauk o Ziemi. Ukończyła fizykę na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, po czy związała się z Uniwersytetem Łódzkim. Obecnie kieruje Zakładem Meteorologii i Klimatologii na Wydziale Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego. Jej zainteresowania naukowe obejmują współczesne (okres instrumentalny) zmiany klimatu, ich detekcję i atrybucję czynników zmian, wpływ cyrkulacji atmosferycznej na przebieg pogody na obszarze Europy, projekcje klimatyczne na XXI wiek dla Europy Środkowej na podstawie symulacji regionalnych modeli klimatu oraz ekstremalne zdarzenia pogodowe w przeszłości i ich projekcje na XXI wiek. Koordynowała realizacją ponad 10 grantów naukowych finansowanych przez Komitet Badań Naukowych, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (dzisiaj MEiN) oraz Narodowe Centrum Nauki, a także jednego grantu w ramach Szóstego Programu Ramowego Unii Europejskiej. Była recenzentką kilku raportów Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC). Jej wielokrotnie cytowany dorobek obejmuje blisko 150 publikacji. Jest współautorką dwóch raportów podsumowujących zmiany klimatu w regionie Bałtyku (Baltic Assessment of Climate Change) i monografii o zmianach klimatu w Polsce (Climate Change in Poland).
9.02.2023, godz. 19.00
Mikołaj Kopernik (1473–1543) pchnął badania Wszechświata na nowe tory, przedstawiając w swoim dziele De revolutionibus (O obrotach) heliocentryczny model naszego systemu planetarnego. Posłużył się w tym celu wyrafinowanym językiem geometrii. Tworząc astronomię heliocentryczną, Kopernik wykorzystał obserwacje swoich wielkich poprzedników, w tym Klaudiusza Ptolemeusza i astronomów islamu. Dzięki obserwacjom ciał niebieskich, które sam również prowadził przez całe swoje dorosłe życie, stworzył zupełnie nową astronomię. Kim zatem był Kopernik-astronom? Obserwatorem? Teoretykiem? I dlaczego zdecydował się na odrzucenie geocentrycznego modelu kosmosu, czyniąc z Ziemi jedną z planet obiegających Słońce?
Prof. Jarosław Włodarczyk
Historyk astronomii, profesor zwyczajny w Instytucie Historii Nauki PAN w Warszawie. Członek towarzystw naukowych polskich i zagranicznych, w tym Polskiej Akademii Nauk, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i Académie internationale d’histoire des sciences. Autor książek: Wędrówki niebieskie, czyli Wszechświat nie tylko dla poetów, Historia naturalna gwiazdozbiorów (wraz z Jerzym Dobrzyckim), Tajemnica Gwiazdy Betlejemskiej, Astrologia. Historia, mity, tajemnice oraz Księżyc w nauce i kulturze Zachodu. Redaktor naczelny serii naukowych „Studia Copernicana” i „Bibliotheca Heveliana”. W 1995 r. „za popularyzację wiedzy o Wszechświecie” otrzymał Medal im. prof. Włodzimierza Zonna przyznawany przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne, a w 2016 r. Złoty Medal Fromborski od Warmińskiej Kapituły Katedralnej i Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora za wstęp i komentarz krytyczny do książki Jerzego Joachima Retyka Relacja pierwsza z ksiąg O obrotach Mikołaja Kopernika.
8.12.2022, godz. 19.00
Dr inż. Tomasz Gordon Wasilewski
Bazy kosmiczne, stacje górnicze, elektrownie orbitalne. To nie film science fiction, to część realizowanych obecnie programów wielu agencji kosmicznych. Jak będzie wyglądać ten nowy rozdział eksploracji kosmosu? Jakie zasoby uda nam się pozyskać i wykorzystać jako pierwsze? Odpowiedzi udzieli doktor Gordon Wasilewski, górnik kosmiczny, absolwent Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Jest starszym inżynierem ds. badań i rozwoju w spółce Astronika, w której prowadzi projekty dla Europejskiej Agencji Kosmicznej. Obronił doktorat w Centrum Badań Kosmicznych PAN we współpracy z Colorado School of Mines. Jego praca dotyczyła wydobycia wody poza Ziemią.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
10.11.2022, godz. 19.00
Dr hab. Anna Żylińska
Co doprowadziło do powstania pierwszych kontynentów na młodej jeszcze Ziemi? Kiedy w atmosferze pojawił się tlen? Jak doszło do wielkiej eksplozji życia ok. pół miliarda lat temu i jak wyglądali pierwsi mieszkańcy naszej planety? Odpowiedzi na te pytania poszukamy podczas najbliższego spotkania „Prosto z nieba”.
Naszym gościem będzie dr hab. Anna Żylińska z Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, która specjalizuje się w trylobitach – skamieniałościach wymarłych morskich bezkręgowców. Wykorzystuje je do względnego datowania skał i rekonstrukcji paleogeograficznych. Interesuje się także zespołami organizmów, jakie pojawiły się w zapisie kopalnym ok. pół miliarda lat temu podczas kambryjskiej eksplozji życia.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
Dr hab. Michał Bejger
Czwartek 13 października, godz. 19.00
Bezpośrednie detekcje fal grawitacyjnych – efektu przewidzianego przez ogólną teorią względności – otwierają zupełnie nowe możliwości obserwacyjne Wszechświata i obiecują postęp w eksperymentalnym weryfikowaniu teorii grawitacji, teorii populacji gwiazd, materii jądrowej i kosmologii. Podczas najbliższego spotkania z cyklu „Prosto z nieba” astrofizyk Michał Bejger opowie o idei detekcji fal, o najczulszych obecnie urządzeniach zdolnych wykrywać fale grawitacyjne (laserowych interferometrach LIGO i Virgo), o planach na przyszłość, a przede wszystkim o detekcjach astrofizycznych źródeł fal grawitacyjnych, których do tej pory zarejestrowaliśmy już blisko 100.
Dr hab. Michał Bejger – astrofizyk związany z Centrum Astronomicznym im. Kopernika PAN w Warszawie (CAMK PAN) oraz włoskim Instytutem Fizyki Jądrowej w Ferrarze (INFN Ferrara). Zajmuje się badaniem bardzo gęstej materii we wnętrzach gwiazd neutronowych, badaniem efektów silnej grawitacji w okolicach czarnych dziur oraz analizą danych fal grawitacyjnych z użyciem sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
Prof. dr hab. Grzegorz Wrochna
Czwartek 7 lipca, godz. 19.00
Kosmos kojarzy się z rozgwieżdżonym niebem, wyprawami na inne planety i literaturą science-fiction. Tymczasem jest on dziś miejscem ożywionej działalności gospodarczej i wszyscy korzystamy z technologii kosmicznych, często zupełnie nieświadomie. Jakie miejsce w kosmosie zajmuje Polska? Jakie mamy ambicje i plany? Odpowiedzi na te pytania udzieli Grzegorz Wrochna – prezes Polskiej Agencji Kosmicznej.
Przed spotkaniem – wspólna obserwacja
Warto przyjść wcześniej, by zwiedzić w Planetarium bezpłatną wystawę „Patrz: Ziemia” z niezwykłymi zdjęciami lądów i mórz widzianych z orbity. A jeśli dopisze pogoda, przed wykładem będzie też można popatrzeć na Słońce przez specjalny teleskop słoneczny. Znajdziecie nas na bulwarach przed budynkiem Planetarium w godz. 18.00–18.50. Razem sprawdzimy, czy Słońce ma plamy, a może zobaczymy inne przejawy aktywności naszej gwiazdy.
Grzegorz Wrochna
Prof. nauk fizycznych, prezes Polskiej Agencji Kosmicznej. Pracował na Wydziale Fizyki UW, współpracował z ośrodkami naukowymi DESY w Hamburgu i CERN w Genewie, gdzie uczestniczył w projektowaniu i budowie eksperymentu CMS przy Wielkim Zderzaczu Hadronów LHC. Był inicjatorem utworzenia Narodowego Centrum Badań Jądrowych w 2011 r. i jego dyrektorem do 2015 r. Reprezentował Polskę w komitetach programowych EURATOM, komitetach Nuclear Energy Agency OECD, Radzie Nadzorczej unijnego Joint Research Centre. W Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego nadzorował współpracę z Komisją Europejską i ESA.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
9.06.2022, godz. 19.00
Prof. Mirosław Darecki, Instytut Oceanologii PAN
Nie tylko fascynacja i ciekawość od niepamiętnych czasów popychała ludy żyjące w rejonach nadmorskich do poznawania i badania mórz i oceanów oraz tego, co się w nich kryje. Wymuszała to na nich także zależność ekonomiczna od morza. Jednak dopiero od niewiele ponad czterdziestu lat ludzkość dysponuje narzędziami pozwalającymi jej na prowadzenie obserwacji i badań mórz z orbit satelitów okołoziemskich. Daje jej to zupełnie nowy obraz morskiego środowiska. Badania te potwierdziły, w jak wielkim stopniu morza i oceany wpływają na klimat Ziemi i warunki, w jakich żyjemy – i to nie tylko na obszarach położonych blisko morza.
Na najbliższym spotkaniu „Prosto z nieba” dowiemy się, jak takie badania się prowadzi, co tak naprawdę widać z kosmosu, gdy patrzy się na nasze morza i oceany, a także jakich informacji dostarczają naukowcom te obserwacje. Przekonamy się też, jak bardzo są one ważne w kontekście zmian klimatycznych coraz bardziej postępujących na naszej planecie. Posłuchamy też o tym, jak działa system obserwacji satelitarnych Bałtyku oraz jak ciekawe i użyteczne – nawet dla nienaukowców – informacje o środowisku naszego morza możemy z niego uzyskać.
Mirosław Darecki – profesor w Instytucie Oceanologii Polskiej Akademii Nauk, kierownik Zakładu Fizyki Morza i Pracowni Teledetekcji Morza. Pracował naukowo również na Uniwersytecie w Southampton (Wielka Brytania) i Scripps Institution of Oceanography w Sand Diego (USA). Realizował projekty dla agencji kosmicznych NASA i ESA w zakresie badań satelitarnych mórz i oceanów. Zajmuje się głównie optycznymi badaniami mórz i oceanów, w tym teledetekcją satelitarną koloru morza. Interesują go interakcje światła z różnymi komponentami wody morskiej, to, jak światło rozprzestrzenia się w toni wodnej oraz jaki ma to wpływ na funkcjonowanie różnych elementów ekosystemów morskich, w tym na fotosyntezę materii organicznej w toni wodnej.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
5.05.2022, godz. 19.00
Dr Joanna Drążkowska z Obserwatorium Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium
Gdzie my właściwie żyjemy? Skąd się wzięła Ziemia? Czym właściwie jest? Przez setki tysięcy lat ludzie nie znali odpowiedzi na te pytania. To nie znaczy, że tych pytań sobie nie zadawali. Jednak dopiero od stu lat ludzkość zna prawdziwy wiek Ziemi i Układu Słonecznego. Teoria o jego pochodzeniu powstawała przez ostanie pięćdziesiąt lat!
Co o Układzie Słonecznym wiadomo dzisiaj. Jak na rozwój badań wpłynęło odkrycie planet pozasłonecznych. O tym porozmawiamy na najbliższym spotkaniu z cyklu „Prosto z nieba”.
Doktor Joanna Drążkowska pracuje w Obserwatorium Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Studia astronomiczne ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, tytuł doktora otrzymała na Uniwersytecie w Heidelbergu, staż podoktorski odbyła na Uniwersytecie w Zurychu. Zajmuje się teorią powstawania układów planetarnych. Jest laureatką Nagrody Młodych Polskiego Towarzystwa Astronomicznego i Early Career Award czasopisma „Astronomy & Astrophysics”.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
7.04.2022, godz. 19.00
Prof. Agnieszka Janiuk, Centrum Fizyki Teoretycznej PAN
Od lat 60. XX wieku satelity umieszczone na orbicie okołoziemskiej rejestrują rozbłyski energii w zakresie promieniowania gamma. Początkowo, w okresie tzw. zimnej wojny, sądzono, że są to przejawy ludzkiej, wrogiej działalności. Szybko okazało się jednak, że zaobserwowane rozbłyski pochodzą z kosmosu, a nawet z najdalszych jego zakątków. Badając ich własności za pomocą obserwacji satelitarnych i naziemnych, mogliśmy dowiedzieć się, że ich pochodzenie wiąże się z kosmicznymi katastrofami. Ostatnio nowych fascynujących informacji dostarczyły nam detektory fal grawitacyjnych. O badaniach nad rozbłyskami gamma oraz teoriach na temat ich pochodzenia opowie prof. Agnieszka Janiuk.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
17 marca 2022, godz. 19.00
Prof. dr hab. Łukasz Wyrzykowski, Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego
Wiemy, że nasza Galaktyka ma w swoim centrum supermasywną czarną dziurę. Powinna zawierać również setki milionów mniejszych czarnych dziur, powstałych m.in. po wymarłych gwiazdach. Tymczasem znamy ich zaledwie kilkadziesiąt. Gdzie „schowała się” cała reszta?
Poszukuje ich misja kosmiczna Europejskiej Agencji Kosmicznej Gaia, wystrzelona w 2013 roku. Jest ona w stanie wykryć subtelne przesunięcia w położeniach gwiazd wywołane przez efekt soczewkowania grawitacyjnego. Dzięki niej wkrótce będziemy w stanie wykrywać pojedyncze czarne dziury w Galaktyce, co pozwoli na rozwiązanie zagadki ciemnej materii i „ukrytych” czarnych dziur. O dotychczasowych osiągnięciach i planach misji Gaia opowie prof. Łukasz Wyrzykowski.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
9.12.2021, godz. 19.00
Mateusz Harasymczuk, Natalia Zalewska
Mars czy Księżyc? Podczas grudniowego spotkania „Prosto z nieba” zastanowimy się nad kierunkami eksploracji kosmosu. Jakie korzyści mogą płynąć z powrotu ludzi na Księżyc? A może lepiej skupić się na przygotowaniu pierwszej załogowej misji na Marsa? O atutach, niespodziankach i trudnościach, które potencjalnie mogą czekać na tych ciałach niebieskich opowiedzą Mateusz Harasymczuk i Natalia Zalewska.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
Niektórym kometom obieg wokół Słońca zajmuje setki tysięcy, a nawet miliony lat! To one będą bohaterkami naszej opowieści. Większość takich komet przybywa z peryferii Układu Słonecznego, z miejsca zwanego Obłokiem Oorta.
Badacze uważają, że to waśnie tam znajduje się cała chmura tych fascynujących obiektów. Co roku odkrywa się ich od kilku do kilkunastu. Dr hab. Małgorzata Królikowska – Sołtan pomoże nam przyjrzeć się bliżej Obłokowi Oorta i opowie o badaniach ich ścieżek, które jesteśmy w stanie precyzyjnie zarejestrować na niebie.
Wykład odbywa się wyłącznie stacjonarnie, pod kopułą Planetarium.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
Jakie są podstawowe mechanizmy rządzące klimatem? Co kryje się pod pojęciem bilansu energetycznego planety? Czym są wymuszenia i sprzężenia w systemie klimatycznym? Czy czekają nas nieodwracalne zmiany?
Odpowiedzi na te i inne pytania związane z kryzysem klimatycznym poznacie już niebawem w Planetarium, podczas wykładu prof. Szymona Malinowskiego. Zarówno wymuszenia, jak i sprzężenia są groźne dla klimatu, a przekroczenie punktów krytycznych w systemie klimatycznym powoduje szybkie i daleko idące zmiany w ich działaniu. Przekonacie się, że aktualnie największym oddziałującym na system klimatyczny – podobnie jak na cały ekosystem ziemski – wymuszeniem jest działalność człowieka. Podczas spotkania wspólnie zastanowimy się też, co zrobić, żeby nasze antropogeniczne wymuszenia nie spowodowały rychłej i głębokiej destabilizacji tych systemów, która skutkować może kryzysem planetarnym.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
Zapraszamy Was na bezpieczne i kontrolowane spotkanie z planetoidami! Te niewielkie ciała niebieskie (o rozmiarach od metra do kilkuset kilometrów) obiegają Słońce podobnie jak planety. Mogą jednak przecinać sobie drogę i zderzyć się z innymi obiektami. Ślady takich kosmicznych katastrof widoczne są na powierzchniach Księżyca i Merkurego, a część zderzeń odcisnęła nawet swoje piętno na ewolucji życia na Ziemi.
O zagrożeniach ze strony planetoid i ewolucji Układu Słonecznego opowie dr Ryszard Gabryszewski - astronom, doktor nauk fizycznych w dziedzinie geofizyki. Pracuje w Zakładzie Dynamiki Układu Słonecznego i Planetologii Centrum Badań Kosmicznych PAN w Warszawie, gdzie prowadzi badania ewolucji małych ciał Układu Słonecznego.
Dr Ryszard Gabryszewski - astronom, doktor nauk fizycznych w dziedzinie geofizyki. Pracuje w Zakładzie Dynamiki Układu Słonecznego i Planetologii Centrum Badań Kosmicznych PAN w Warszawie, gdzie prowadzi badania ewolucji małych ciał Układu Słonecznego. Autor ponad 20 recenzowanych prac naukowych w czasopismach o zasięgu międzynarodowym. Jest pomysłodawcą i liderem międzynarodowych projektów edukacyjnych realizowanych w ramach programów ERASMUS+, kierował także projektami w ramach programu Horyzont 2020. Od 2013 roku jest prezesem zarządu Fundacji Edukacji Astronomicznej wspierającej nauczanie przedmiotów ścisłych w szkołach.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
8.07.2021, godz. 19.00
Dr Mariusz Gromadzki
Gdy letnią nocą leżymy na plaży i wpatrujemy się w rozgwieżdżone niebo, towarzyszy nam uczucie spokoju. A w tym samym czasie Wszechświatem wstrząsają gigantyczne kataklizmy! Masywne gwiazdy wybuchają jako supernowe. Ogromna grawitacja supermasywnych czarnych dziur rozrywa zabłąkane gwiazdy, a gwiazdy neutronowe rozrywają się nawzajem, by następnie w ułamku sekundy scalić się w czarną dziurę.
W efekcie tych zdarzeń, we Wszechświecie powstają ciężkie pierwiastki. Te same, które są tak ważne dla funkcjonowania naszych organizmów. Pomagają także poznawać kosmos. Zapraszamy na wykład dr. Mariusza Gromadzkiego, który opowie o kosmicznych kataklizmach, pokaże jak się je odkrywa i bada.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
10.06.2021, godz. 19.00
Dr Radosław Poleski
Pytanie o to, jak powstał Układ Słoneczny, to jedno z najbardziej fascynujących zagadnień naukowych. Starając się znaleźć na nie odpowiedź, możemy prowadzić szczegółowe badania planet, planetoid i meteorytów lub pójść inną drogą – poszukiwania planet pozasłonecznych (tzw. egzoplanet). A odnajdując w kosmosie planety podobne do tych w Układzie Słonecznym– zdobywać dodatkowe źródła informacji o powstawaniu układów planetarnych.
Podczas wykładu dr Radosław Poleski omówi odkrywanie planet metodą mikrosoczewkowania grawitacyjnego, które jest specjalnością astronomów z Uniwersytetu Warszawskiego. Metoda ta pozwala poszukiwać planet znajdujących się daleko od Ziemi. Nasz gość skoncentruje się na egzoplanetach odległych również od swoich gwiazd, czyli podobnych do Urana i Neptuna. Opowie też o innych intrygujących ciałach niebieskich – planetach, które nie krążą wokół żadnej gwiazdy.
Wydarzenie odbędzie się hybrydowo - zapraszamy do Kopernika na spotkanie na żywo, dostępna będzie również transmisja. Bilety do sprzedaży są już dostępne na stronie bilety.kopernik.org.pl.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
13.05.2021, godz. 19.00
Dr Aleksandra Hamanowicz
Carl Sagan stwierdził, że wszyscy jesteśmy stworzeni z kosmicznego pyłu. I chociaż o badaniu pyłu w kosmosie niewiele się mówi, jest to jedna z najważniejszych dziedzin we współczesnej astronomii. Od obłoków, w których powstają gwiazdy, przez protoplanetarne dyski formujące planety po odległe galaktyki – pył kosmiczny jest obecny wszędzie i odgrywa niezwykle ważną rolę w kształtowaniu Wszechświata takiego, jaki znamy. Od jego interakcji ze światłem gwiazd zależy, co możemy na niebie zobaczyć, a co pozostaje ukryte przed promieniowaniem widzialnym i wymaga stosowania innych technik obserwacyjnych. W niewidocznych, ukrytych zakamarkach Wszechświata pył wpływa na ewolucję gwiazd i planet.
W wykładzie dr Aleksandra Hamanowicz przedstawi kulisy badań nad kosmicznym pyłem. Odkryje przed nami intrygujące metody badania tego, co niewidzialne, oraz opowie o najnowszej wielkiej misji kosmicznej Teleskopu Jamesa Webba.
Dr Aleksandra Hamanowicz pracuje w Space Telescope Science Institute w Baltimore (USA), instytucji odpowiedzialnej za wielkie misje kosmicznych teleskopów. Doktorat realizowała w Europejskim Obserwatorium Południowym w Garchinig koło Monachium (Niemcy). Zajmuje się materią międzygwiazdową i międzygalaktyczną oraz ewolucją gazu i pyłu w historii Wszechświata. Wykorzystując dane z teleskopów naziemnych i kosmicznych, prowadzi badania, które obejmują obserwacje na różnych długościach fali – od radioastronomii po promieniowanie widzialne. Pochodzi z Wydmin, niewielkiej miejscowości na Mazurach.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
Czy zamieszkamy na Marsie? Zbudujemy tam pierwsze miasto? Jak będzie wyglądało codzienne życie na Czerwonej Planecie? Przenieście się 50 lat w przyszłość i poznajcie rozwiązania, które pomogłyby nam przetrwać na obcej planecie.
W 2019 r. odbył się międzynarodowy konkurs na kompleksową koncepcję kolonii na Marsie dla tysiąca osób. Drugie miejsce zdobył w nim polski projekt Twardowsky. Propozycja autorstwa zespołu Politechniki Wrocławskiej została także uznana za najlepszą pod względem projektu i technologii prozdrowotnych. Konkursowe koncepcje oceniane były przez specjalistów z NASA, SpaceX oraz prezydenta The Mars Society.
Zapraszamy na spotkanie z kosmicznym architektem Leszkiem Orzechowskim – koordynatorem projektu kolonii Twardowsky.
Prelegent
Leszek Orzechowski – koordynator projektu kolonii Twardowsky, kosmiczny architekt z zespołu Space is More oraz projektant i dyrektor pierwszego w Polsce habitatu analogowego LunAres. Kierując pracami zespołu projektowego Space is More zdobył umiejętność kompleksowego podejścia do projektowania kosmicznej architektury oraz dostrzegania jej znaczenia dla naszego ziemskiego społeczeństwa. Jako architekt integruje i stara się odnaleźć synergię między rozwiązaniami specjalistów z różnych dziedzin nauki. Jego projekty znajdują uznanie u światowych specjalistów aeronautyki, czego przykładem mogą być: wygrana w konkursie Marsception (na projekt stacji na Czerwonej Planecie), zwycięska koncepcja stacji na Fobosie, czy finał głośnego konkursu NASA 3d-printed Habitat Challenge (tworzenie archiktetury na Marsie). W ramach pracy naukowej pisze doktorat z klasyfikacji architektury habitatów analogowych służących symulowaniu załogowych misji kosmicznych, uczestnicząc w pracach kilku placówek na świecie.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
Wszechświat nie przestaje nas zaskakiwać. Ogromny postęp technik obserwacyjnych pozwala nam sięgać coraz dalej w odległy Kosmos i poznawać coraz więcej jego sekretów. Wiemy o nim coraz więcej, ale czy coraz lepiej go rozumiemy?
Wszechświat w największych skalach obserwujemy dziś w pełnym zakresie fal elektromagnetycznych, łowimy nadlatujące z niego cząstki takie jak neutrina, a od niedawna – dzięki falom grawitacyjnym – również go „słuchamy”. Tego rodzaju obserwacje – wsparte zaawansowanym modelowaniem komputerowym i interpretowane poprzez modele teoretyczne oparte na ogólnej teorii względności Einsteina – wskazują na bardzo peryferyjną rolę ludzkości na kosmicznej scenie. Mieszkamy w pobliżu przeciętnej gwiazdy na obrzeżach przeciętnej galaktyki. Co więcej, większość kosmicznej materii, która jest odmienna od tej znanej z życia codziennego i laboratoriów, ma nieznaną nam dotąd „ciemną” formę. Jakby tego było mało, zachowanie Wszechświata w największych skalach napędza niezrozumiała „ciemna energia”. Podczas wykładu dr Maciej Bilicki opowie o tym, jak doszliśmy do tak zaskakujących wniosków, i pokrótce omówi planowane wielkie projekty obserwacyjne, które mają nam pomóc zrozumieć, z czego tak naprawdę zbudowany jest Wszechświat.
Dr Maciej Bilicki – kosmolog związany z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN. Zajmuje się strukturą wielkoskalową Wszechświata, wielkimi przeglądami nieba i zastosowaniami uczenia maszynowego w astrofizyce. Jest zaangażowany w międzynarodowe projekty obserwacyjne poświęcone badaniom rozkładu materii w największych skalach, takie jak Kilo-Degree Survey (KiDS) czy Galaxy And Mass Assembly (GAMA). Pracuje także w polskim konsorcjum Obserwatorium Very Rubin przygotowującym przegląd Legacy Survey of Space and Time (LSST). Doktorat uzyskał w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie, następnie pracował na Uniwersytecie Kapsztadzkim (RPA) oraz w Obserwatorium w Lejdzie (Niderlandy). W CFT PAN współpracuje przy rozwijaniu nowopowstałej Grupy Kosmologii Obliczeniowej.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
OBEJRZYJ TRANSMISJĘ NA YOUTUBE.COM
Czarne dziury to jedne z najbardziej niezwykłych i tajemniczych obiektów we Wszechświecie. W ostatnich latach nastąpił ogromny postęp w naszych badaniach nad nimi. Dziś potrafimy czarne dziury „usłyszeć” wykorzystując fale grawitacyjne i „zobaczyć” wykorzystując fale radiowe. Niezwykłe odkrycia związane z tymi obiektami zostały docenione Nagrodą Nobla w 2017 oraz w najnowszej edycji w 2020. O tym co nowego widać i słychać w nauce o czarnych dziurach, za co dokładnie przyznano Nagrody Nobla i czego jeszcze możemy spodziewać się w niedalekiej przyszłości opowie astrofizyk Maciek Wielgus.
Maciek Wielgus jest astrofizykiem pracującym w Black Hole Initiative na Uniwersytecie Harvarda. Zajmuje się radioastronomią, teorią akrecji i ogólną teorią względności. Jest absolwentem Politechniki Warszawskiej i Uniwersytetu Warszawskiego, od 2010 związany naukowo z Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie. Maciek jest członkiem kolaboracji Teleskop Horyzontu Zdarzeń, która w roku 2019 opublikowała pierwszy obraz super masywnej czarnej dziury w centrum galaktyki M87.
Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.
