Konstrukcjonizm

Najlepiej uczymy się poprzez aktywność własną i pełne zaangażowania, celowe (współ)działanie. Samodzielne próby rozwiązania konkretnego problemu czy osiągnięcia określonego celu najbardziej angażują nasze emocje, a co za tym idzie – najskuteczniej nas też motywują do wysiłku i najtrwalej poszerzają naszą wiedzę oraz rozwijają nasze umiejętności. Ucząc się w ten sposób – poprzez samodzielne projektowanie, budowanie, popełnianie błędów, dzielenie się pomysłami czy uwagami oraz dyskutowanie z innymi – sami kształtujemy swoją wiedzę, zamiast przyswajać ją w gotowej – często mętnej, nieatrakcyjnej i oderwanej od życia – postaci.

Dlaczego konstrukcjonizm, czyli uczenie się przez tworzenie?

Konstrukcjonizm kładzie nacisk na trzy aspekty w procesie nauczania: mentalny – czyli proces konstruowania wiedzy w głowie ucznia, społeczny – czyli uczenie się przez współpracę i dyskusję, materialny – czyli konstruowanie materialnych reprezentacji abstrakcyjnych idei.

Efektem praktycznym takiego podejścia jest podmiotowość jednostki uczącej się, która staje się twórcą, a nie tylko odbiorcą swojej wiedzy – stawia pytania, poszukuje, dąży do wyzwań i wykorzystuje zasoby, które dostarcza nowoczesna rzeczywistość.

Jak sprawić, aby jednostka przyjęła na siebie tę podmiotowość i aktywnie używała oferowanego instrumentarium? Odpowiedzią konstrukcjonizmu jest zaangażowanie w tworzone idee. To, czego jednostka się uczy, co tworzy, co konstruuje (materialnie czy teoretycznie), musi mieć dla niej osobiste znaczenie, musi być realizacją osobistych potrzeb i pragnień. Upraszczając: chętniej i sprawniej się uczymy czegoś, co nas interesuje, inspiruje, i odnosi się do dziedzin (znów praktycznych, bądź teoretycznych) naszego życia.

Dzieci nie dostają idei, one je tworzą

Główny przedstawiciel konstrukcjonizmu Seymour Papert głosił, że: „»dzieci nie dostają idei, one je tworzą (children don’t get ideas they make ideas), ale uczące się dzieci tworzą nowe idee szczególnie skutecznie wtedy, gdy są aktywnie zaangażowane w konstruowanie różnego rodzaju artefaktów – może to być robot, poemat, zamek z piasku, program komputerowy lub cokolwiek innego, czym można się podzielić z innymi i co może być przedmiotem wspólnej analizy i refleksji«”.*

* dr Andrzej Walat, „O konstrukcjonizmie i ośmiu zasadach skutecznego uczenia się według Seymoura Paperta”, Meritum 4 (7) / 2017

8 zasad konstrukcjonizmu

ilustracja Areta Wasilewska-Gregorowicz

  1. Uczenie się przez tworzenie (learning by doing) – dzieci i młodzież uczą się poprzez wymyślanie i tworzenie konkretnych przedmiotów.
  2. Wykorzystywanie technologii (technology as building material) – uczestnicy korzystają z urządzeń cyfrowych, dzięki którym mogą zrealizować więcej pomysłów i więcej się nauczyć.
  3. Zabawa (hard fun) – dzieci zaangażowane w konstruowanie różnych rzeczy, uczą się skutecznie i z przyjemnością.
  4. Uczyć się, jak się uczyć (learning to learn) – praca nie polega na wykładaniu wiedzy, tylko na osobistym zaangażowaniu w proces i odpowiedzialność za efekty swojej pracy. Jak głosił Papert, dzieci i młodzież nie są odbiorcami, ale twórcami swojej wiedzy.
  5. Nie spiesz się (taking time) – dajemy odpowiedni czas na każde zadanie, praca jest też odpowiednio planowana przez prowadzącego.
  6. Uczymy się na błędach (you can’t get it right without getting it wrong) – praca metodą myślenia projektowego, czyli design thinking, zakłada popełnianie błędów, które są kreatywnie wykorzystywane w procesie budowania i testowania prototypów.
  7. Bądź przykładem (do unto ourselves what we do unto students) – to wskazanie dla osób pracujących z dziećmi i młodzieżą, żeby dzieliły się doświadczeniem na temat tego, jak same się uczą. Dlatego na przykład w Koperniku w Wytwórni prowadzimy zajęcia dla nauczycieli i edukatorów.
  8. Wykorzystywanie cyfryzacji (digital world) ­– wykorzystywanie urządzeń cyfrowych pomaga w rozwiązywaniu sformułowanych problemów i w uczeniu się innych przedmiotów.  

Seymour Papert

Seymour Papert (1928-2016), fot. Shen-montpellier, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Wiele z działań Centrum Nauki Kopernik bazuje na założeniach konstrukcjonizmu: MajsterniaWytwórniaKonstruktorzy MarzeńESERO.